İş Kazası Durumunda haklar ve sorumluluklar
İşyerinde çalışırken iş kazası geçirdiniz veya işyerinizde iş kazası meydana geldi. Sorumluluklarınız ve uymamanız halinde cezaları nedir ?
Gerek işveren gerekse de işçi açısından haklar ve sorumlulukları belirtmeden evvel ne tür durumlarda meydana gelen olayın SGK açısından iş kazası sayılacağını belirtmekte yarar var. Hangi tür olayların İş kazası sayılacağı ise 5510 sayılı Kanunun 13. Maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;
“İş kazası; a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.” |
Tanımı belirttikten sonra, olayın taraflarının sorumluluk ve haklarını izah edebiliriz.
A-Kazaya maruz kalan işçi açısından :
1-Sorumluluklar:
1.1. Sigortalının kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde SGK’na iş kazası geçirdiğini bildirmek zorundadır. Bu bildirimin yapılmaması durumunda Kanun herhangi bir ceza-i yaptırım öngörmemiştir. (5510 sk. Md. 13/2-b)
1.2. Sigortalı, iş kazası nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymak zorundadır. Aksi takdirde, tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına, ve malûliyete neden olan sigortalının uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri dörtte birine kadarı Kurumca eksiltilir. (5510. Md. 22/1-a)
1.3. İş kazası sigortalının ağır kusuru yüzünden meydana gelmişse, sigortalının kusur derecesi esas alınarak geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri üçte birine kadarı Kurumca eksiltilir. (5510. Md. 22/1-b)
1.4. İş kazası sigortalının Kasdî bir hareketi yüzünden meydana gelmişse, hastalanan veya Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri yarısı tutarında ödenir. (5510. Md. 22/1-c)
1.5. İş kazası sonucunda sigortalı tedavisinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair tedavi gördüğü hekimden, belge almaksızın çalışamaz. Aksi takdirde, çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar yersiz yapılan ödeme tarihinden itibaren kanuni faiziyle geri alınır, ayrıca aynı hastalığı sebebiyle yapılan tedavi masrafları da kendisine ödettirilir. (5510. Md. 22/1-d, 76/3)
2-Haklar:
2.1. Sigortalıya, iş kazasının meydana geldiği tarihten sonraki her gün için, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilir. (5510. Md. 16/1-1)
2.2. Sigortalının iş kazası sonucunda iş göremezlik oranı %10 ve üzerinde ise sürekli iş göremezlik geliri bağlanır. (5510. Md. 16/1-b)
2.3. İş kazası sonucu eğer sigortalı ölmüşse, ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanır. (5510. Md. 16/1-c)
2.4. Ölen sigortalının eğer gelir bağlanmış olan kız çocuğu varsa, bunların evlenmesi halinde evlenme ödeneği verilir. (5510. Md. 16/1-d)
2.5. İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının varislerine cenaze ödeneği verilir. (5510. Md. 16/1-e)
B-İşveren açısından:
Sorumluluklar ve cezaları:
1.1. İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazasını, işyerinin bulunduğu adresi kapsamına alan polis ya da jandarmaya derhal ve SGK’na da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirmek ZORUNDADIR. (5510. Md. 13/2-a)
Eğer iş kazasının bildirim yükümlülüğüne kanuni süre içinde uyulmazsa,
1.1.1. İş kazasının bildirildiği tarihe kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir. (5510 sk. Md. 21/2)
1.1.2.6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu açısından: 3.092 TL idari para cezası uygulanır.(6331 sk. Md. 26/1-e)
1.2. Eğer iş kazası, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı ile Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri Kurumca işverene ödettirilir. (5510 sk. Md. 21/1, 76/4)
1.3. İşveren, işe aldığı her bir işçi için, işe giriş sağlık raporu alması ZORUNLUDUR. Rapor almadan veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, Kurumca sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği ile Kurumca yapılan sağlık hizmeti giderleri işverene ödettirilir. (5510 sk. Md. 21/3, 76/3)
Ayrıca,
6331. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu açısından, işe girişte rapor alınmayan her bir işçi için 1.545 TL idari para cezası uygulanır.(6331 sk. Md. 26/1-f)
1.4. İş kazasının meydana geldiği tarih ve saatte, sigortalı KAÇAK olarak çalıştırılıyorsa, sigortalıya ait işe giriş bildirgesinin sonradan verildiği tespit edilmişse, bu durumda tüm sağlık yardımları, ödenecek geçici veya sürekli iş göremezlik ödeneklerinin tamamı, eğer sigortalı ölmüşse, yine varislerine ödenecek gelirlerin peşin sermaye değerleri toplamı, kazanın meydana gelmesinde işverenin herhangi bir sorumluluğu olup olmadığına bakılmaksızın işverene ödettirilir. (5510 sk. Md. 23/2)
1.5. İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya sağlık durumunun gerektirdiği sağlık hizmetlerini derhal sağlamakla yükümlüdür. Bu amaçla işveren tarafından yapılan ve belgelere dayanan sağlık hizmeti giderleri Kurum tarafından karşılanır. Eğer, işveren bu sağlık yardımlarının ihmalinden veya gecikmesinden dolayı, genel sağlık sigortalısının tedavi süresinin uzamasına veya malûl kalmasına veya malullük derecesinin artmasına sebep olursa, Kurumun bu nedenle yaptığı her türlü sağlık hizmeti giderini ödemekle yükümlüdür. (5510 sk. Md. 76/2)
1.6.İşveren iş kazası olmadan evvel;
1.6.1. BİLGİLENDİRME :Tüm işçileri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 16.maddesine göre, İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler, Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ZORUNDADIR. Aksi takdirde, her bir işçi için 1.545 TL idari para cezası uygulanır.(6331 sk. Md. 26/1-g)
1.6.2. İŞ BAŞI EĞİTİMİ : 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 17.maddesine göre İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; işe başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. Aksi takdirde, her bir işçi için 626,00 TL idari para cezası uygulanır.(6331 sk. Md. 26/1-ğ)
1.6.3. RİSK DEĞERLENDİRME ANALİZİ :6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 10.maddesine göre; İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar ve iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. . Aksi takdirde, ilk kez tespit edilmişse 4.641 TL, şayet aykırılık devam ederse 6.963 TL idari para cezası uygulanır.(6331 sk. Md. 26/1-ç)
1.6.4. KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM : İşveren tüm işçilere, standartlara uygun ve CE işaretli kişisel koruyucu donanım temin etmek ZORUNDADIR. Aksi takdirde, her bir işçi için 626,00 TL idari para cezası uygulanır.(6331 sk. Md. 26/1-o)
Ö N E M L İ N O T !!!!!!!
Yukarıda yer verilen 6331 sayılı Sağlığı ve Güvenliği Kanununca uygulanan idari para cezaları 2018 yılına ait ondan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için uygulanan cezalardır.
Bu cezalar,
a) Ondan az çalışanı bulunan işyerlerinden;
1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda,
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yirmi beş oranında artırılarak,
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,
b) On ila kırk dokuz çalışanı bulunan işyerlerinden;
1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda,
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak,
c) Elli ve daha fazla çalışanı bulunan işyerlerinden;
1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak,
2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak,
3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde iki yüz oranında artırılarak,Uygulanır.